O etycznej uprawie… bez owijania w bawełnę
Co dzieje się z bawełną, zanim trafi do producenta tkanin, a później do hurtowni, sklepów, i do klienta detalicznego? Czy ma to znaczenie? Okazuje się, że tak. Bo bawełna uprawiana i zbierana w ekologicznych warunkach zachowuje swoją naturalną miękkość, a dodatkowo potwierdzona certyfikatem utrzymuje wysokie standardy.
Tekst: Andrzej Drożdż (Główny Ekspert Izby Bawełny w Gdyni)
Idea uprawy organicznej
Naczelną ideą uprawy bawełny organicznej jest zachowanie zdrowej struktury gleby oraz naturalnej równowagi upraw, w których szkodniki nie są unicestwiane, lecz utrzymywane pod kontrolą naturalnymi metodami. Uprawa bawełny należy do tego rodzaju produkcji rolnej, która pochłania duże ilości środków chemicznych. Światowy areał upraw bawełny to tylko ok. 3% wszystkich gruntów ornych na świecie.
Mimo to ocenia się, że zużycie chemicznych środków do walki z insektami stanowi obecnie ok. 10–12% środków zużywanych na ten cel w całym światowym rolnictwie. W większości krajów, zwłaszcza tam, gdzie bawełna zbierana jest maszynowo, oprócz środków do zwalczania szkodników zużywa się duże ilości herbicydów, chemicznych regulatorów wzrostu, defoliantów i nawozów sztucznych.
Główne zalety produkcji bawełny organicznej to: dbałość o środowisko naturalne, o zdrowie farmerów, ich rodzin i okolicznej ludności, chęć redukcji kosztów przeznaczonych na nawozy sztuczne i środki ochrony roślin, a także możliwość uzyskania wyższej ceny i rekompensat rządowych za niższą wydajność.
Organiczna czy ekologiczna
Bawełna organiczna produkowana jest zgodnie z ogólnymi zasadami rolnictwa organicznego, z których najważniejsze to rezygnacja z używania nawozów sztucznych (pestycydów, herbicydów, regulatorów wzrostu, defoliantów i innych szkodliwych dla środowiska substancji chemicznych) oraz konieczność realizacji procesu certyfikacji potwierdzającego zgodność metod produkcji bawełny z zasadami rolnictwa organicznego. Przy czym powinny być używane jedynie nawozy organiczne i naturalne środki ochrony przed szkodnikami (np. ekstrakty z innych roślin). Na farmach o zróżnicowanej produkcji wymagana jest dywersyfikacja upraw mająca zapewnić utrzymanie naturalnej równowagi środowiskowej.
Znak jakości
Bawełna organiczna, podobnie jak inne organiczne produkty rolne, jest certyfikowana przez wyspecjalizowane instytucje. Ich świadectwa potwierdzają przestrzeganie standardów ustanowionych dla danej produkcji rolnej. Obecnie na świecie istnieje kilka dużych uprawnionych do certyfikacji instytucji, które poprzez swoje agendy obejmują zasięgiem wszystkie regiony upraw bawełny. Są to organizacje aprobowane przez Textile Exchange (http://textileexchange.org), takie jak: Control Union (CU), Ecocert, Ecological Farming Controlling Organization, Institute for Marketecology (IMO) oraz One Cert.
Trzy główne normy
W zakresie bawełny organicznej i wykonanych z niej wyrobów stosuje się trzy rodzaje norm:
- Normy dotyczące włókna (Fiber claims) odnoszą się do zawartości włókien organicznych w wyrobie i śledzą ich drogę z farmy do wyrobu gotowego. Wymagania te mogą być opisane normą OE 100 Standard lub OE Blended Standard (dla mieszanek z innymi nieorganicznymi włóknami). Normy te ani nie ustanawiają kryteriów dla innych substancji używanych w czasie przerobu, ani nie dotyczą jakości i problemów społecznych.
- Wymagania dotyczące wyrobu (Product claims) odnoszą się do sposobu wytworzenia lub przetworzenia produktu, a także do pochodzenia włókna. Normy, takie jak
The Global Organic Textile Standard (GOTS), zakładają, że komponenty chemiczne, barwniki i substancje pomocnicze muszą spełniać kryteria środowiskowe i toksykologiczne.
Norma określa limity dotyczące zużycia wody i energii oraz zabrania obecności jakichkolwiek związków biobójczych, niektórych środków używanych w procesach wykończalniczych, zwłaszcza substancji zmiękczających.
Dodatkowe standardy dotyczą technologii włókienniczych i odnoszą się nie tylko do bawełny organicznej. Często stosowane są łącznie z OE 100 Standard, OE Blended Standard i Global Organic Textile Standard (GOTS). Przykładami takich standardów dla wyrobów tekstylnych i odzieży są powszechnie znane EU Flower Eco-Label i Oeko-Tex 100.
Standardy te, kontrolowane przez niezależne organizacje certyfikujące, zawierają m.in. restrykcyjne wymagania dotyczące zawartości substancji chemicznych w gotowym wyrobie.
OEKO-TEX Standard 100
W Polsce jedyną instytucją posiadającą prawo nadawania certyfikatu OEKO-TEX Standard 100 jest Instytut Włókiennictwa w Łodzi, który uzyskał je 22 kwietnia 2010 roku, na mocy decyzji Komitetu Wykonawczego Stowarzyszenia OEKO-TEX. Tak więc Instytut Włókiennictwa jest przedstawicielem Stowarzyszenia OEKO-TEX, prowadzi proces certyfikacji i wykonuje badania wyrobów włókienniczych na znak OEKO-TEX Standard 100.
Od 1992 roku OEKO-TEX Standard 100 jest wiodącym w świecie znakiem bezpieczeństwa wyrobów włókienniczych. Produkty, którym przyznano ten znak, są wolne od substancji szkodliwych w stężeniach mających negatywny wpływ na stan zdrowia człowieka, m.in. pestycydów, chlorofenoli, formaldehydu, barwników alergizujących, zabronionych barwników azowych i ekstrahowalnych metali ciężkich.
Pochodzenie bawełny organicznej
Certyfikowaną bawełnę organiczną produkuje się obecnie na skalę przemysłową lub eksperymentalną w 23 krajach, a jej łączna produkcja wynosi ok. 241 tys. ton, co stanowi zaledwie ok. 1,1% całej wyprodukowanej na świecie bawełny. Są również takie regiony upraw, zwłaszcza w Afryce Zachodniej, gdzie produkowaną tam bawełnę (ok. 500 tys. ton) można by uznać za organiczną, gdyby nie brak certyfikatów. Z powodu braku pieniędzy na nawozy i środki ochrony roślin zdecydowana większość farm w Afryce Zachodniej de facto produkuje bawełnę organiczną, lecz bez stosowania drogich i trudnych do zrealizowania w Afryce procedur certyfikacyjnych. Oznacza to, że bawełna tam wyprodukowana nie może oficjalnie uzyskać miana bawełny organicznej.
Wydajność produkcji bawełny organicznej to zaledwie ok. 30‒40% wydajności produkcji bawełny GMO lub ok. 70% wydajności produkcji bawełny konwencjonalnej, zatem niskie plony uzyskiwane z hektara i konieczność zachowania choćby minimalnej opłacalności produkcji sprawiają, że ceny bawełny organicznej są średnio o 20‒30% wyższe od bawełny konwencjonalnej, a to ogranicza popyt na tę bawełnę. Stąd produkcja bawełny organicznej stanowi obecnie zaledwie nieco ponad 1% całej wyprodukowanej na świecie bawełny i nadal można traktować ją jako produkcję niszową. Faktem jest jednak dynamiczny wzrost produkcji bawełny organicznej i sprzedaży wykonanych z niej wyrobów w ostatnich latach.
Jak ocenia Textile Exchange (dawna Organic Exchange), w latach 2004‒2010 nastąpił gwałtowny, bo 11-krotny wzrost produkcji bawełny organicznej z 21,5 tys. ton w sezonie 2003/2004 do ok. 241 tys. ton w sezonie 2009/2010. Od sezonu 2007/2008 największym producentem bawełny organicznej są Indie, gdzie w ciągu ostatnich 3 lat nastąpił wzrost produkcji o ok. 400% do poziomu 195 tys. ton, tj. 80% całej światowej produkcji bawełny organicznej. Kolejni z największych producentów bawełny organicznej to: Syria (20 tys. ton, 8.3%), Turcja (11,6 tys. ton, 4.8%), Chiny (4,3 tys. ton, 1,8%), USA (2,8 tys. ton, 2,8%). Poza tym bawełnę organiczną produkuje się w: Tanzanii, Ugandzie, Peru, Egipcie, Mali, Pakistanie, Burkina Faso, Izraelu, Beninie, Paragwaju, Grecji, Tadżykistanie, Senegalu, Nikaragui, Afryce Południowej, Brazylii i Zambii.
Wartość światowego rynku bawełny organicznej
Zgodnie z danymi Textile Exchange łączna wartość sprzedaży wyrobów z bawełny organicznej w 2007 roku podwoiła się, osiągając 2 miliardy USD. Wartość sprzedaży w roku 2008 wyniosła ok. 3,5 miliarda USD, w 2009 – 4,3 miliarda USD i ok. 5,5 miliarda USD w roku 2010. Wielki sukces marketingowy bawełny organicznej na światowym rynku tekstyliów zapewniają działania zarówno związanych z rolnictwem organicznym wyspecjalizowanych organizacji non-profit, jak również wielkich sieci dystrybucyjnych oraz znanych marek – producentów tekstyliów i odzieży.
Niezaprzeczalną zaletą upraw organicznych jest wyeliminowanie negatywnego wpływu produkcji rolnej na środowisko, a w konsekwencji świadomość i satysfakcja konsumentów, że kupując wyrób z bawełny organicznej przyczyniają się oni do ochrony środowiska naturalnego.
________________________________________________
Izba Bawełny w Gdyni
GDYNIA COTTON ASSOCIATION
Izba Bawełny w Gdyni – organizacja działająca od 1935 roku jest jedynym w Europie Centralnej i Wschodniej międzynarodowym zrzeszeniem firm branży tekstylnej. Przy Izbie działa najstarszy w Polsce Międzynarodowy Sąd Polubowny, rozstrzygający spory w ramach arbitrażu jakościowego i technicznego. Izba kształtuje i upowszechnia wśród swoich członków zasady etyki i dobrych praktyk w działalności gospodarczej. Na bazie „Zbioru Zasad i Reguł Izby Bawełny w Gdyni” zawierane są kontrakty kupna–sprzedaży bawełny, przędzy i tkanin. Laboratorium Izby Bawełny w Gdyni wykonuje pełny zakres badań surowca bawełnianego i przędz. (www.bawelna.org.pl)
O etycznej uprawie… bez owijania w bawełnę
