Tokujin Yoshioka
Projektuje meble, scenografie, produkty. Tworzy przestrzenne instalacje. Jego prace charakteryzują się prostotą, subtelnością i elegancją. Urzekają go piękno natury oraz jej twórcza moc, czemu daje wyraz w wielu swoich projektach. Nieustannie poszukuje nowych rozwiązań. W tym roku Tokujin Yoshioka otrzymał nagrodę „Now! Design à Vivre 2012 Creator of the Year” przyznawaną najbardziej znaczącym projektantom przez organizatorów paryskich targów Maison & Objet.
Tekst: Julita Matusiak
Zdjęcia: www.tokuji.com
Wenus z kryształów
Yoshioka słynie z eksperymentów z nietypowymi materiałami. Często współpracuje z naukowcami, wykorzystując nowe technologie, dzięki czemu może realizować nawet najbardziej ekscentryczne pomysły. Efektem takiej współpracy jest „The Crystallized Project”, na który składają się obiekty zrobione z naturalnych kryształów.
Praca nad realizacją projektu trwała kilka lat i w końcu przyniosła oczekiwane rezultaty. Pierwsze kryształowe dzieło to zaprezentowane w 2007 roku krzesło Venus. Jego nazwa wywodzi się od imienia bogini zrodzonej z piany morskiej i nawiązuje do procesu powstawania kryształowego obiektu. Krystalizacja zachodzi w specjalnych akwariach wypełnionych zawiesiną rozpuszczonych minerałów. Towarzyszy jej muzyka wybrana przez artystę, a wibracje wytwarzane przez dźwięki decydują o kształcie wytrącanych z cieczy kryształów. Powstające w ten sposób struktury stopniowo obrastają umieszczony w akwarium stelaż. Po miesiącu krystaliczne dzieło jest gotowe i wyłania się z akwarium w swej niezwykłej postaci.
Rola artysty sprowadza się tu do stworzenia warunków, w których powstaje dzieło. Jego ostateczny kształt wynika natomiast z procesów zachodzących zgodnie z prawami natury. Według Yoshioki ważną ideą, która powinna przyświecać projektantom przyszłości, jest wcielanie do twórczości praw natury, a jej celem nie może być tylko nadawanie rzeczom formy, lecz przede wszystkim wzbudzanie emocji i poruszanie ludzkich serc. „The Crystallized Project” ucieleśniający w pełni poglądy Yoshioki artysta traktuje jako swego rodzaju przesłanie. Właśnie za ten projekt Japończyk został uhonorowany tytułem twórcy roku 2012. Podczas paryskich targów odbyła się wystawa prezentująca kryształowe dzieła artysty. Oprócz różnego rodzaju krzeseł i foteli pokazano: kryształową różę, film wideo dokumentujący jej powstanie, dwuwymiarowe, pokryte kryształami obrazy oraz akwaria z powstającymi w nich obiektami.
Widzialne – niewidzialne
Yoshioka często mówi o fascynacji zjawiskami, takimi jak światło, dźwięk, wiatr. Mimo że nie mają one „dotykalnej” formy, bardzo silnie oddziałują na zmysły i emocje, co ma dla niego ogromne znaczenie. Odzwierciedleniem fascynacji tym, co niematerialne są, często stosowane przez artystę, transparentne tworzywa. Japończyk już od 2002 roku eksperymentuje ze szklanymi materiałami. Pierwszy projekt szklanej serii można podziwiać na wzgórzach Roppongi w Tokio. Umieszczone tam krzesło o poetyckiej nazwie „Chair that disappears in the rain” wygląda tak, jak gdyby spływała po nim woda.
Kolejnym słynnym dziełem jest Water Block, czyli szklana ława, której faktura igra ze światłem podobnie jak poruszana wiatrem tafla wody. Kilka takich ław umieszczono na stałe w salach z obrazami impresjonistów w Muzeum d’Orsey w Paryżu. Rozwijając pomysł, Yoshioka zaprojektował na zamówienie prywatnej galerii z Tokio wielki (bo ponadczterometrowy) stół Waterfall. We wszystkich wymienionych projektach tworzywem jest szkło optyczne, a nieodzownym elementem współtworzącym efekt zamierzony przez artystę jest oczywiście światło.
Water Block stał się punktem wyjścia do stworzenia kolekcji przezroczystych mebli dla włoskiej marki Kartell. Krzesła, ławy i stoliki tym razem nie zostały wykonane ze szkła, a z delikatnego akrylu, co sprawia, że są niemalże niewidoczne. Kolekcję zaprezentowano w Kartell Gallery w Mediolanie w specjalnie zaprojektowanej na tę okazję instalacji Snowflakes. Meble rozmieszczono wśród płatków śniegu zrobionych z przezroczystych elementów.
Wszystko odpowiednio oświetlone dało efekt pięknego zimowego krajobrazu.
Transparentne materiały Yoshioka wykorzystał także w wielu innych projektach, np. dla Issey Miyake zaprojektował zegarek „O”, co w języku francuskim oznacza wodę (eau wymawia się „O”).
Przezroczysty, o obłych kształtach rzeczywiście wygląda, jakby został wyrzeźbiony z kawałka lodu.
Również w projektach architektonicznych artysta wyraził swoje zamiłowanie do niematerialności. Jego model tradycyjnego japońskiego domku, w którym niegdyś odbywała się ceremonia parzenia herbaty, jest w całości zrobiony ze szkła. Zaprezentowany na Weneckim Biennale w 2011 roku, prawdopodobnie w 2013 zostanie zrealizowany w naturalnej skali.
Bukiet czy księżyc?
Projektowanie krzeseł jest dla Yoshioki ważnym elementem twórczości. Krystaliczna Venus oraz wariacje na jej temat lub przezroczyste krzesła i ławy są tylko wstępem do licznych propozycji projektanta.
Honey Pop to projekt z 2001 roku, który zdobył międzynarodowe uznanie i zagościł na stałe w wielu muzeach. Zrobiony z papieru o strukturze plastra miodu (takiego jaki wykorzystywany jest w chińskich lampionach) początkowo ma postać płaskiej dwuwymiarowej formy. Dopiero po rozłożeniu staje się trójwymiarowym, bardzo lekkim fotelem. Komercyjnym rozwinięciem projektu jest znana seria Tokyo Pop wprowadzona przez Driade.
Kolejną nowatorską propozycją artysty są krzesła Pane zrobione z poliestrowych włókien, które po włożeniu do papierowej formy zapieka się jak chleb. Służy to utrwaleniu ich cylindrycznego kształtu.
Bardzo ciekawe projekty Yoshioka wykonał też dla Moroso. Krzesło Memory stworzono z opracowanego przez designera materiału powstałego z przetworzonego aluminium. Dzięki temu można zmieniać jego kształt i formować na różne sposoby.
Moon to z kolei bardzo proste krzesła o subtelnej linii. Powstały z inspiracji efemerycznym, delikatnym światłem księżyca. Niezwykłość zjawisk natury według artysty zdecydowanie przewyższa siłę ludzkiej wyobraźni, dlatego w swoich projektach bardzo często do nich nawiązuje. I nie dotyczy to tylko krzeseł.
Przestrzenie
Yoshioka pragnie, by jego projekty oraz instalacje wydobywały wspomnienia doświadczeń powstałych w kontakcie z naturą, ale jeszcze bardziej zależy mu na tym, by osadzały się w pamięci odbiorcy z taką samą mocą i emocjonalną siłą jak autentyczne zjawiska przyrodnicze.
Bez wątpienia udało mu się to osiągnąć, prezentując na wystawie „Sensing Nature” w 2010 roku w Tokio ogromną dynamiczną instalację Snow. W długiej na piętnaście metrów gablocie, która umieszczona została w wielkim jasnym pomieszczeniu, wirowały tysiące białych piór. I mimo że projekt tylko imitował burzę śnieżną, to emocje i doznania, które wzbudzał u odbiorców, były w pełni prawdziwe i z pewnością na trwałe zapisały się w ich pamięci.
Na tokijskiej wystawie „Second Nature” w 2008 roku, której Yoshioka był kuratorem, artysta zaprezentował instalację Clouds. Przymocowane do sufitu przezroczyste włókna zwisały jak chmury nad prezentowanymi tam obiektami z krystalicznej serii, tworząc z nimi spójną całość.
Transparentne włókna Yoshioka zastosował także w kilku innych instalacjach, m.in. we wspomnianej już Snowflakes oraz w Sherman Contemporary Art Foundation w Sidney w 2011 roku. Tym razem Japończyk wypełnił przestrzeń trzema milionami przezroczystych włókien, układając je tak, aby powstał efekt śnieżnych zasp, spomiędzy których wyłaniały się szklane ławy. Przestrzenie Yoshioki to gra materii, form i światła, która sprawia, że odbiorca może poczuć się tak, jak gdyby wkroczył do magicznego, metafizycznego świata.
Blask tęczy
Yoshioka poprzez swoją twórczość oraz wypowiedzi kreśli obraz wizjonera o duszy romantyka. Z pewnością potwierdza to projekt, na którego pełną realizację wciąż czeka. Jego wielkim marzeniem jest stworzenie miejsca, w którym można byłoby zanurzyć się w wielobarwnym świetle i poczuć je wszystkimi zmysłami. Pomysł ten zrodził się, gdy artysta miał nieco ponad dwadzieścia lat. Przebywając w Chapelle du Rosaire we Francji, zachwycił się kolorowym światłem wypełniającym kaplicę. Projekt takiej przestrzeni zaprezentował w 2010 roku w Beyond Museum w Korei. Zrealizowano tam ośmiometrową instalację, złożoną z 500 kryształowych pryzmatów, które rozszczepiając przechodzące przez nie światło, sprawiały, że przestrzeń wypełniał blask tęczowych barw.
Wyobraźnia i inwencja artysty wydają się nie mieć granic. Japończyk poprzez nawiązującą do natury twórczość pragnie pobudzać zmysły i uczucia ludzi, a poszukując nowych rozwiązań, działa zgodnie z głoszonym założeniem, że projektant powinien być pionierem wprowadzającym w życie nowe możliwości.
Yoshioka postanowił zostać designerem już w dzieciństwie. W 1986 roku ukończył Kuwasawa Design School w Tokio, po czym swój talent rozwijał pod okiem Shiro Kuramaty, największego japońskiego designera XX wieku, oraz współpracując z projektantem mody Isseyem Miyake. Pozwoliło to zaprezentować talent szerokiemu gronu odbiorców, co zaowocowało podjęciem współpracy z wieloma europejskimi i japońskimi firmami. Do klientów Yoshioki należą m.in. Hermes, Toyota, BMW, KDDI, Moroso, Swarovski i Kartell. W 2000 roku artysta założył, mieszczące się w Tokio, własne studio projektowe Tokujin Yoshioka Design.
Dziś czterdziestopięcioletni twórca jest jednym z najbardziej znaczących, wielokrotnie nagradzanych projektantów na świecie, a jego prace stanowią stałe ekspozycje w wielu muzeach, m.in. w MoMa w Nowym Jorku, Centrum Pompidou w Paryżu, Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, oraz Muzeum Vitra Design w Weil am Rhein w Niemczech.
Tokujin Yoshioka
